Kort geding van Rechtbank Arnhem, Voorzieningenrechter, 7 de Julio de 2011

• Spreker: gepubliceerd
• Datum uitspraak: 7 de Julio de 2011
• Uitgevende instantie: Voorzieningenrechter

vonnis

RECHTBANK ARNHEM

Sector civiel recht

zaaknummer / rolnummer: 216355 / KG ZA 11-261

Vonnis in kort geding van 7 juli 2011

in de zaak van

1. het kerkgenootschap

NEDERLANDS-ISRAËLITISCH KERKGENOOTSCHAP,

gevestigd te Amsterdam,

2. het kerkgenootschap

NEDERLANDS-ISRAËLITISCHE HOOFDSYNAGOGE,

gevestigd te Amsterdam,

eiseressen,

advocaat mr. R.A. Kiek te ‘s-Gravenhage,

tegen

1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

ID-LELYSTAD, INSTITUUT VOOR DIERHOUDERIJ EN DIERGEZONDHEID B.V.,

gevestigd te Wageningen, kantoorhoudende te Lelystad,

2. de publiekrechtelijke rechtspersoon

WAGENINGEN UNIVERSITEIT/WAGENINGEN UNIVERSITY,

gevestigd te Wageningen,

3. de stichting

STICHTING DIENST LANDBOUWKUNDIG ONDERZOEK,

gevestigd te Wageningen,

4. de stichting

STICHTING VAN HALL LARENSTEIN,

gevestigd te Wageningen, kantoorhoudende te Velp,

5. de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid

KONINKLIJKE NEDERLANDSE MAATSCHAPPIJ VOOR DIERGENEESKUNDE,

gevestigd te Utrecht, kantoorhoudende te Houten,

6. DE STAAT DER NEDERLANDEN

het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie,

zetelend te 's-Gravenhage,

gedaagden,

advocaat mr. A.J. Kronenberg te Arnhem namens gedaagden sub 1 tot en met 4,

advocaat mr. E. Bos - van den Berg te Zwolle namens gedaagde sub 5,

advocaat mr. S.M. Kingma te ’s-Gravenhage namens gedaagde sub 6.

Eiseressen zullen hierna gezamenlijk NIK c.s. worden genoemd. Gedaagden zullen hierna ieder afzonderlijk respectievelijk ID-Lelystad, Wageningen Universiteit, DLO, Van Hall Larenstein, KNMvD en de Staat worden genoemd. Gedaagden sub 1 tot en met 4 zullen hierna gezamenlijk Wageningen UR worden genoemd.

1. De procedure

1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:

- de dagvaarding met producties

- de akte van NIK c.s.

- de producties van Wageningen UR, KNMvD en de Staat

- de mondelinge behandeling

- de pleitnota van NIK c.s.

- de pleitnota van Wageningen UR

- de pleitnota van KNMvD

- de pleitnota van de Staat.

1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.

2. De feiten

2.1. In Nederland is bij en krachtens de wet geregeld dat aan het slachten van dieren bedwelming dient vooraf te gaan. In artikel 44 lid 3 van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (hierna: GWD) is bepaald dat het slachten van dieren zonder voorafgaande bedwelming volgens de Israëlitische of de Islamitische ritus is toegestaan. In het Besluit ritueel slachten zijn hierover nadere regels opgenomen.

2.2. Eiseres sub 1, het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, is het landelijk overkoepelend kerkgenootschap waarbij alle Nederlands-Israëlitische gemeentes in Nederland zijn aangesloten. Eiseres sub 2, de Nederlands-Israëlitische Hoofdsynagoge, is de grootste Nederlands-Israëlitische gemeente in Nederland en zij zorgt als enige Joodse gemeente in Nederland voor het slachten volgens de Israëlitische ritus, ofwel het koosjer slachten van dieren.

2.3. Op 2 september 2008 heeft Tweede Kamerlid Thieme van de Partij voor de Dieren een initiatiefwetsontwerp ingediend tot wijziging van de GWD in verband met het invoeren van een verplichte voorafgaande bedwelming bij ritueel slachten (TK 2007-2008, 31571, nr. 2). Op grond van dit wetsvoorstel komt artikel 44 lid 3 GWD als volgt te luiden: “Het slachten van dieren volgens de Israëlitische of de islamitische ritus is slechts toegestaan, indien de slachtdieren voorafgaand zijn bedwelmd.“

2.4. Wageningen Universiteit, DLO en Van Hall Larenstein vormen samen het niet rechtspersoonlijkheid bezittend samenwerkingsverband Wageningen University & Research centre. Op verschillende onderzoeksterreinen van dit samenwerkingsverband zijn kenniseenheden (zogenaamde Sciences Groups) gevormd door middel van het verbinden van de onderzoeksdomeinen van Wageningen Universiteit met die van DLO. Op deze wijze zijn op het domein ‘Dier’ aan de zijde van Wageningen Universiteit het departement ‘Dierwetenschappen’ en aan de zijde van DLO de onderzoeksinstituten ‘Wageningen UR Livestock Research’ en het ‘Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR’ samengevoegd in de kenniseenheid ‘Animal Sciences Group’ en onder één directie gebracht.

2.5. DLO is een voormalig geprivatiseerde dienst van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I), voorheen het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) en wordt ook gesubsidieerd door dit ministerie. DLO is verder enig aandeelhouder van DLO Holding B.V., die op haar beurt enig aandeelhouder is van ID-Lelystad. In een door NIK c.s. in het geding gebracht uittreksel uit het handelsregister van de Kamer van Koophandel van ID-Lelystad is onder meer het volgende opgenomen:

Onderneming:

Handelsna(a)m(en) : ID-Lelystad, Instituut voor Dierhouderij en

Diergezondheid B.V.

ID-Lelystad

Animal Sciences Group

Adres : Edelhertweg 15, 8219 PH Lelystad

Correspondentieadres : Postbus 65, 8219 PH Lelystad

2.6. In september 2008 is in opdracht van en gesubsidieerd door het ministerie van LNV verschenen het rapport ‘Rapport 161, Ritueel slachten en het welzijn van dieren, een literatuurstudie’ (hierna: rapport 161), geschreven door Aize Kijlstra en Bert [Z]. Op de omslag van dit rapport staat vermeld: ‘Animal Sciences Group, Wageningen UR’. In de colofon is verder het volgende vermeld:

Uitgever

Animal Sciences Group van Wageningen UR

Postbus 65, 8200 AB Lelystad

(…)

E-mail Info.veehouderij.ASG@wur.nl

Internet http://www.asg.wur.nl

2.7. Rapport 161 betreft een literatuurstudie naar de welzijnsaspecten van ritueel

slachten. Volgens de auteurs komt uit het onderzoek als voornaamste conclusie naar voren, dat onbedwelmd ritueel slachten op diverse punten nadeliger is voor het welzijn van het dier dan slachten na bedwelming. Zij dragen diverse mogelijkheden aan om de situatie van dieren die ritueel geslacht gaan worden te verbeteren. In het rapport worden onder andere de volgende conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan:

9 Conclusies en aanbevelingen

Uit de literatuur blijkt dat het onbedwelmd ritueel slachten nadeliger is voor het welzijn van het dier dan slachten na bedwelming. Dit blijkt alleen al uit de noodzaak om dieren die zonder bedwelming geslacht gaan worden zodanig te fixeren dat de halssnede bij vol bewustzijn kan worden uitgevoerd. Die fixatie kan veel stress bij de dieren teweegbrengen, met name bij runderen die op hun rug gedraaid worden. Bovendien is het niet uitgesloten dat runderen betrekkelijk lang bij bewustzijn blijven doordat hun hersenen, anders dan bij schapen en pluimvee het geval is, via de niet doorsneden arterie vertebralis nog even van bloed voorzien blijven.

Gezien het grote aantal pijnreceptoren in de halsstreek, zullen zonder bedwelming geslachte dieren een ernstige pijnprikkel ondervinden van het toebrengen van de halssnede. Bij sommige dieren onderdrukt een shocktoestand mogelijk de pijnsensatie.

Hoelang een dier na een halssteek zonder bedwelming het bewustzijn verliest, hangt in belangrijke mate af van de kwaliteit van de halssnede. Uit de literatuur blijkt dat daarmee veel mis is, waardoor dieren nog ernstiger moeten lijden.

Tijdens het verbloeden kan bloed in de luchtpijp en longen terechtkomen. Dieren die nog bij bewustzijn zijn moeten dat als ernstig ongerief ervaren. Het voelt aan als stikken.

Diverse islamitische en joodse organisaties blijken bepaalde vormen van bedwelmd ritueel slachten te accepteren.

Het ongerief bij ritueel te slachten dieren kan verminderd worden door aandacht te besteden aan de fixatiemethoden, door de inrichting van het slachthuis aan te passen, door gebruik te maken van getraind personeel en door regelmatig audits in het slachthuis uit te voeren.

De in deze studie gerapporteerde gegevens zijn gebaseerd op onderzoek dat in het buitenland is verricht. Gegevens over de situatie in Nederlandse slachthuizen waar ritueel wordt geslacht zijn momenteel niet voorhanden.

• Het zonder bedwelming slachten van dieren heeft ten opzichte van slachten na

bedwelming de volgende nadelen:

? Voor de uitvoering van de halssnede moeten de dieren op een andere wijze

gefixeerd worden. Dit levert, afhankelijk van de methode, maar vooral bij runderen

veel extra stress op.

? Dieren ondergaan de halssnede bij vol bewustzijn. Dat brengt, afhankelijk van de

(wisselende) kwaliteit van de halssnede, een ernstige pijnreactie teweeg;

? Het is niet uitgesloten dat runderen na de halssnede relatief lang bij bewustzijn

blijven doordat hun hersenen, anders dan bij schapen en pluimvee het geval is, via

de niet doorsneden arterie vertebralis nog even van bloed voorzien blijven;

? Bloed dat in de luchtpijp terechtkomt kan gevoelens van verstikking opleveren;

? Het feit dat er in diverse landen wel ruimte is voor vormen van bedwelming bij

ritueel slachten vormt een krachtig argument om ook in Nederland met de

religieuze organisaties om de tafel te gaan zitten om de haalbaarheid van dergelijke

oplossingen te bezien.

• Indien dieren toch onbedwelmd geslacht worden, behoren zij:

? direct na de halssnede bedwelmd te worden;

? onder direct toezicht van de bevoegde autoriteit, in de persoon van een dierenarts,

geslacht te worden;

? behandeld te worden door goed opgeleid, gecertificeerde personeel;

? behandeld te worden in een slachthuis waar wachtruimten en drijfgangen naar het

fixatietoestel dusdanig zijn ingericht, dat angst en stress worden vermeden;

? voor zover het runderen betreft gefixeerd te worden op een dragende restrainer met

aan het einde een fixatietoestel voor de kop, in tegenstelling tot de in Nederland

veelal toegepaste roterende fixatie. Een alternatief is het ontwikkelen van een

verbeterde fixatiemethode met een draaiing in maximale zijligging, zodat de

halssnede gemakkelijker is toe te dienen;

? behandeld te worden in slachthuizen die jaarlijks volgens een vooraf opgesteld

protocol een audit ondergaan. Een slachtvergunning zou alleen verleend moeten

worden bij het voldoen aan vooraf opgestelde normen en doelen.

2.8. In september 2010 is wederom in opdracht van en gesubsidieerd door het ministerie verschenen...