Cassatie van Supreme Court (Netherlands), 13 de Julio de 2012

• Datum uitspraak: 13 de Julio de 2012
• Uitgevende instantie: Supreme Court (Netherlands)

13 juli 2012

Eerste Kamer

11/02982

DV/IF

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

1. DVOI-IMTECH INFRA V.O.F.,

   gevestigd te Cruquius, gemeente Haarlemmermeer,

2. ALLIANDER N.V.,

   gevestigd te Arnhem,

   EISERESSEN tot cassatie,

   advocaten: mr. R.P.J.L. Tjittes en mr. L.B. de Graaf,

   t e g e n

   CASNI B.V.,

   gevestigd te Amsterdam,

   VERWEERSTER in cassatie,

   advocaten: mr. D.M. de Knijff en mr. A. van Staden ten Brink.

   Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als DVOI, Alliander en Casni.

1. Het geding in feitelijke instanties

   Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties verwijst de Hoge Raad naar de navolgende stukken:

   1. de vonnissen in de zaak 325478/HA ZA 05-2740 van de rechtbank Amsterdam van 5 juli 2006, 21 maart 2007 en 13 februari 2008;

   2. de arresten in de zaak 200.008.380/01 van het gerechtshof te Amsterdam van 15 maart 2011 en 20 december 2011(herstelarrest).

   De arresten van het hof zijn aan dit arrest gehecht.

2. Het geding in cassatie

   Tegen het arrest van het hof van 15 maart 2011 hebben DVOI en Alliander beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

   Casni heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

   De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.

   De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Spier strekt tot verwerping van het beroep.

   De advocaten van DVOI en Alliander hebben bij brief van 27 april 2012 op die conclusie gereageerd.

3. Beoordeling van de middelen

   3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

   (i) Op 18 augustus 2003 is bij graafwerkzaamheden op het August Allebéplein te Amsterdam een gasleiding stukgetrokken. Het betrof de aansluitleiding van een pand, waarin voor rekening en risico van Casni een coffeeshop werd geëxploiteerd.

   (ii) Monteurs van energiebedrijf Nuon hebben daarop de gastoevoer naar de coffeeshop, alsmede de cv-ketel in de coffeeshop afgesloten. Aansluitend heeft Nuon opdracht gegeven aan DVOI om de beschadigde gasleiding over een lengte van ongeveer 18 meter te vervangen. Werknemers van DVOI hebben de beschadigde leiding vervangen en, na ontluchting, weer aangesloten op de bestaande leiding.

   (iii) Vervolgens hebben twee medewerkers van DVOI, [betrokkene 1] en [betrokkene 2], in de coffeeshop het resterende gedeelte van de gasleiding tussen de vervangen leiding en de hoofdkraan van de coffeeshop ontlucht, zodat de cv-ketel weer kon worden aangezet. Zij hebben daartoe de flexibele aansluiting van de gashoofdkraan met de gasmeter losgekoppeld en gedurende enige tijd de hoofdkraan opengedraaid. Deze aansluiting bevond zich in een aparte ruimte achter in het pand, waar ook de cv-ketel stond (hierna: de opstellingsruimte).

   Daarna hebben zij de hoofdkraan weer gesloten en de flexibele aansluiting weer aangesloten op de hoofdkraan. Kort hierna heeft in de opstellingsruimte een explosie plaatsgevonden. De twee medewerkers van DVOI zijn hierdoor ernstig gewond geraakt. Ook een bezoeker van de coffeeshop is gewond geraakt. De verzekeraar van DVOI heeft de schade van laatstgenoemde vergoed.

   (iv) Door de explosie is de ruimte van de coffeeshop zwaar beschadigd geraakt. De exploitatie van de coffeeshop is onmiddellijk gestaakt. De exploitatie is weer hervat op 24 april 2004.

   (v)In opdracht van Nuon heeft Gastec Technology B.V. (hierna: Gastec) een onderzoek ingesteld naar de oorzaak van de gasexplosie. De onderzoeker [betrokkene 3] van Gastec heeft hiertoe een onderzoek ingesteld op de plaats van de explosie en gesproken met [betrokkene 1] en [betrokkene 2], die zich toen in het ziekenhuis bevonden. Het rapport van 13 oktober 2003 (hierna: het Gastec-rapport) houdt onder meer het volgende in:

   6. EVALUATIE

   (...)

   Uit de verrichte inspecties en de verkregen verklaringen leiden wij af dat het explosieve mengsel is ontstaan doordat in de CV ruimte de aansluitleiding is ontlucht. Nadat op de hoofdkraan de flexibele aansluiting naar de gasmeter is losgekoppeld, werd gedurende een halve minuut gas in de CV ruimte geblazen. De leidingsectie A-B (zie bijlage 1) was geheel gevuld met aardgas (leiding is ontlucht). De leidingsectie B-C (zie bijlage 1) was nagenoeg geheel gevuld met aardgas, alleen ter plekke van locatie B kan een kleine vermenging met lucht zijn opgetreden. Dit betekent dat bij het openen van de hoofdkraan in de CV ruimte direct bijna 100% aardgas uitstroomt.

   Gebaseerd op de berekening van de hoeveelheid gas die uitstroomt (tussen 0,015 m³/sec en 0,033 m³/sec) blijkt dat deze hoeveelheid ruimschoots voldoende om de gehele CV ruimte te vullen met een explosief mengsel in een halve minuut. Bij de laagste hoeveelheid is de totale gashoeveelheid na 30 sec gelijk aan 0,45 m³. In de opstellingsruimte met een inhoud van 7 m³ geeft dit bij een gelijkmatige vermengen een gas/lucht mengsel van 6,4%. De onderste explosiegrens van aardgas is 5,8% gas in lucht.

   De aanwezige ventilatieopening in de CV ruimte heeft het ontstaan van een explosief mengsel nauwelijks kunnen voorkomen; er heeft zich geen natuurlijke trek kunnen vormen omdat alle deuren gesloten waren om eventueel rokende omstanders op een afstand te houden.

   Het is niet verklaarbaar waarom beide monteurs aangeven dat zij na het openen van de hoofdkraan geen aardgas hebben geroken. Het gevolg hiervan is echter dat de uitvoerende monteur het aardgas ca. een halve minuut laat uitstromen in de CV ruimte voordat hij de hoofdkraan sluit. Het is niet mogelijk dat een explosief gas/lucht mengsel is ontstaan door lekkage van een gasleiding. De aansluitleiding en de binnenleiding bleken na de explosie gasdicht te zijn.

   Naast aardgas kan ook rioolgas leiden tot een gasexplosie; het methaan in dit gas kan een explosief gas/lucht mengsel vormen. Door de gevolgen van de explosie en de hierop volgende opruimactiviteiten was het niet mogelijk om vast te stellen of zich een explosief mengsel in het riool heeft bevonden en was het niet mogelijk om te bepalen of dit eventueel aanwezige rioolgas via het toilet in de CV ruimte was gekomen. Dit laatste is echter zeer onwaarschijnlijk daar zich tussen het toilet en de CV ruimte een tussenruimte bevindt, zodat er geen directe verbinding is tussen beide ruimten. Rioolgas als bron voor het explosieve gas/lucht mengsel lijkt ons dan ook uitermate onwaarschijnlijk. Andere mogelijke verklaringen voor de explosie (vuurwerk, explosieven) wordt als niet realistisch gezien, daar hiervoor geen aanwijzingen zijn aangetroffen.

   Een duidelijke indicatie van de ontstekingsbron voor de explosie van het gas/lucht mengsel is niet aangetroffen. In de CV ruimte en de voor deze ruimte gelegen tussenruimte zijn diverse mogelijke ontstekingsbronnen aanwezig zoals een elektrische ventilator, een elektrische boiler, elektrische verlichting met bijbehorende schakelaars. Echter op geen enkel onderdeel worden sporen aangetroffen van het ontsteken van een explosief mengel, bijvoorbeeld in de vorm van roetsporen of vervorming. Gebaseerd op Gastee ervaringen naar aanleiding van andere explosies kan geconcludeerd worden dat het aanduiden van de ontstekingsbron van een explosief mengsel niet altijd mogelijk is. Een explosief mengsel kan ontstoken worden door een z.g. gaslont, dit is een 'sliert' gas die zich vanuit het gaslucht mengsel naar elders beweegt als gevolg van bijvoorbeeld tochtverschijnselen; dit kan vergeleken worden met een rooksliert uit een rokerige ruimte. Het ontsteken van de gaslont gaat met weinig energie gepaard en laat dan ook geen sporen achter. Deze ontsteking kan plaatsvinden buiten explosiehaard, vanaf deze plaats wordt via de gaslont in de explosiehaard het gas/luchtmengsel tot explosie gebracht.

   7. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

   In de onderzochte situatie heeft zich in de opstellingsruimte van de coffeeshop een explosief gas/lucht mengsel kunnen vormen doordat de aansluitleiding is ontlucht in deze ruimte. Het via de aansluitleiding aangevoerde gas is niet afgevoerd naar de buitenlucht. Door een onbekend gebleken ontstekingsbron is dit mengsel tot explosie gekomen.

   Het noodzakelijke ontluchten van aansluitleidingen wordt veilig uitgevoerd wanneer het vrijkomende gas/lucht mengsel wordt afgevoerd naar de buitenlucht met behulp van een op het ontluchtingspunt aangesloten slang.

   Een afvoer van het gas/lucht mengsel naar de buitenlucht heeft in dit geval niet plaatsgevonden. (...)

   (vi) In opdracht van DVOI is op 11 maart 2009 door [betrokkene 4], verbonden aan [A] B.V., een rapport opgesteld (hierna: het [A]-rapport). Hierin wordt onder meer opgemerkt:

   "(...) Na het verkrijgen van deze toelichting heeft de Arbeidsinspectie de betreffende monteur ([betrokkene 1], voorman gas- en waterfitter) een verklaring afgenomen. Dat gebeurde op 6 mei 2004 tegenover de (...) inspecteur van de Arbeidsinspectie:

   "Normaal moet je ontluchten via een gastoestel, maar dat was er niet. Ik heb daarom het zegel van de gasleiding naar de gasmeter verbroken. Met een waterpomptang heb ik daarna de flexibele gasleiding losgenomen. Vervolgens heb ik een paar keer voor een paar seconden de gaskraan opengedraaid. Zeker geen 30 seconden zoals in het Gastec-rapport staat. Ik heb dat nooit gezegd. Het was niet langer dan 5 wellicht 10 seconden."

   (...)

   Op basis van het voorgaande is het erg onaannemelijk dat gezegd is dat 30 seconden is ontlucht en dat gedurende 30 seconden ononderbroken 100% aardgas in de ruimte is gestroomd en is Gastec daar dus ten onrechte van uit gegaan in de rapportage. Dit aspect heeft grote invloed op de hoeveelheid uitgestroomd gas dat zich tijdens het ontluchten in die ruimte zou hebben opgehoopt.

   Naast de ontluchtingstijd staat ook de door Gastec aangehouden inhoud van de betreffende ruimte ter discussie. Gastec rapporteert (...) een opstellingsruimte met een inhoud van 7 m³. (...) Bovendien gaat Gastec voorbij aan het feit dat er een open verbinding was tussen deze opstellingsruimte en een daaraan grenzende ruimte, die de verbinding vormt met de gang naar buiten. (...) Welke hoeveelheid gas er ook is vrijgekomen, dit...