Uitspraak Nº 19/01401. Hoge Raad, 2020-04-24

• ECLI: ECLI:NL:HR:2020:797
• Docket Number: 19/01401
• Date: 24 Abril 2020

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

CIVIELE KAMER

Nummer 19/01401

Datum 24 april 2020

BESCHIKKING

In de zaak van

HET OPENBAAR MINISTERIE (LANDELIJK PARKET),
zetelende te 's-Gravenhage,

VERZOEKER tot cassatie,

hierna: het OM,

advocaten: G.C. Nieuwland en M.W. Scheltema,

tegen

1. De informele vereniging DE NEDERLANDSE AFDELING VAN DE BANDIDOS MOTORCYCLE CLUB,

zonder bekende vestigingsplaats in of buiten Nederland,

hierna: BMC Holland,

2. De buitenlandse corporatie BANDIDOS MOTORCYCLE CLUB,

zonder bekende vestigingsplaats in of buiten Nederland,

hierna: BMC Internationaal,

VERWEERSTERS in cassatie,

niet verschenen,

en

3. De informele vereniging BANDIDOS MC SITTARD,
gevestigd te Nieuwstadt, gemeente Echt-Susteren,

hierna: BMC Sittard,

4. De buitenlandse rechtspersoon BANDIDOS MOTORCYCLECLUB FEDERATION EUROPE,
gevestigd te Helsingør, Denemarken,

hierna: BMC Europe,

BELANGHEBBENDEN in cassatie,

advocaat: R.T. Wiegerink.

1. Procesverloop

Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties verwijst de Hoge Raad naar:

1. de beschikkingen in de zaken C/16/427066 / HA RK 16-266 en C/16/427070 / HA RK 16-267 van de rechtbank Midden-Nederland van 20 december 2017 en 7 februari 2018;

2. de beschikking in de zaak 200.235.799 van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 18 december 2018.

Het OM heeft tegen de beschikking van het hof beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit. BMC Sittard en BMC Europe hebben verzocht het beroep te verwerpen.

De conclusie van de Advocaat-Generaal P. Vlas strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot verwijzing.

De advocaten van partijen hebben schriftelijk op die conclusie gereageerd.

2 Uitgangspunten en feiten

2.1

Deze zaak gaat over het verbod en de ontbinding door de rechter van Bandidos-motorclubs in Nederland. In cassatie is nog aan de orde (i) of Bandidos Motorcycle Club (in dit geding ‘BMC Internationaal’ genoemd) kan worden aangemerkt als een wereldwijd, als zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optredend lichaam of samenwerkingsverband, en (ii) of een verbod van de Nederlandse afdeling van de Bandidos Motorcycle Club (de informele vereniging BMC Holland) tot gevolg heeft dat ook de lokale Nederlandse ‘chapters’ zijn verboden.

2.2

Motorclubs onder de naam Bandidos zijn ontstaan in de Verenigde Staten. Daarbij waren er aanvankelijk alleen chapters van Bandidos in Noord- en Zuid-Amerika. Later kwamen er ook chapters in Australië, Europa en Azië. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 200 chapters met meer dan 2.500 leden.
De eerste chapter van Bandidos in Nederland is in 2014 opgericht. Dat was BMC Sittard. Daarna zijn in Nederland nog chapters opgericht in Alkmaar, Utrecht en Nijmegen.

2.3

Het OM heeft in deze procedure verzocht de informele vereniging BMC Holland op grond van art. 2:20 BW verboden te verklaren, omdat de werkzaamheid van BMC Holland in strijd is met de openbare orde. Daarnaast heeft het OM op grond van art. 10:122 BW een verklaring voor recht gevraagd dat de werkzaamheid van de buitenlandse corporatie BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde als bedoeld in art. 2:20 BW.

2.4

Het OM heeft hiertoe, kort gezegd, gesteld dat de cultuur van de Bandidos-motorclubs is gericht op het plegen van ernstige strafbare feiten, in het bijzonder het plegen van drugsmisdrijven, wapenmisdrijven en afpersing, het faciliteren en stimuleren daarvan en het aantasten van de rechten en vrijheden van anderen en de eigen leden.

2.5

BMC Holland en BMC Internationaal zijn in deze procedure niet verschenen. Wel zijn, als belanghebbenden, BMC Europe en BMC Sittard verschenen. Laatstgenoemden hebben verweer gevoerd tegen de verzoeken van het OM.

2.6

De rechtbank heeft de verzoeken van het OM toegewezen.1 Hiertoe heeft de rechtbank, kort gezegd, als volgt overwogen.

BMC Internationaal treedt naar buiten toe op als een zelfstandige, wereldwijde motorclub en moet dan ook worden aangemerkt als een corporatie in de zin van art. 10:122 BW. (rov. 3.8-3.11)

BMC Holland kan als een informele vereniging worden aangemerkt, nu zij als een organisatorisch verband van personen naar buiten toe optreedt. (rov. 3.14-3.15)

Een afweging van alle betrokken belangen en rechten brengt mee dat het in een democratische samenleving noodzakelijk is dat voor recht wordt verklaard dat de werkzaamheid van BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde en dat BMC Holland wordt verboden. (rov. 3.35)

Het OM heeft niet van alle lokale chapters in Nederland of daarbuiten voorbeelden genoemd van ernstige strafbare feiten. Dat doet echter niet eraan af dat deze chapters behoren tot BMC Internationaal en zich hebben geconformeerd aan de regels van de Bandidos en de daarbij horende cultuur. (rov. 3.34)

Het verbod en de verklaring als hiervoor bedoeld, houden in dat de aanwezigheid van de Bandidos in Nederland, in welke verschijningsvorm ook, wordt beëindigd. (rov. 3.36)

2.7

Het hof is, evenals de rechtbank, tot het oordeel gekomen dat het verzoek van het OM wat betreft BMC Holland moet worden toegewezen.2 Deze beslissing wordt als zodanig in cassatie niet bestreden.

Wat betreft BMC Internationaal moet het verzoek van het OM volgens het hof worden afgewezen.

Over een en ander heeft het hof, voor zover in cassatie van belang, als volgt overwogen.

Ten aanzien van BMC Internationaal

Niet kan worden aangenomen dat BMC Internationaal een wereldwijde, als zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optredende, motorclub is. Hiertoe is het volgende redengevend. (rov. 4.10)

Er zijn aanwijzingen dat tot 2007 wereldwijd tussen de Bandidos-motorclubs in Amerika, Europa, Australië en Azië nauw werd samengewerkt, maar ook is voldoende aannemelijk dat daarvan wegens een conflict tussen de Amerikaanse organisatie en de organisaties in de andere continenten sinds 2007 geen sprake meer is. Het OM heeft niet voldoende gemotiveerde feiten gesteld waaruit blijkt dat er in de Verenigde Staten een internationaal (in de zin van wereldwijd) bestuur, kantoor of organisatie is die op een of andere manier zeggenschap heeft over Bandidos-motorclubs elders in de wereld of daarvoor centraal georganiseerde activiteiten ontplooit. Niet voldoende onderbouwd is dat de president van Bandidos USA ook de wereldwijde president is. Evenmin is gebleken van wereldwijde, besluiten nemende vergaderingen waaraan alle Bandidos-motorclubs in de hele wereld onderworpen zijn. Wel is sprake van een gemeenschappelijke website, maar niet is duidelijk geworden wie deze website beheert en onderhoudt, waardoor niet aannemelijk is geworden dat achter de website een wereldwijde, zelfstandige eenheid schuilgaat. Ook met betrekking tot het beheer en de uitgifte van de clubkleding, logo’s en onderscheidingstekens voor Bandidos-leden wereldwijd is niet gebleken dat daarvoor een wereldwijde organisatie verantwoordelijk is. Dat internationale activiteiten worden georganiseerd of aangestuurd door een wereldwijde overkoepelende organisatie is evenmin gebleken. (rov. 4.11)

Dat juist geen sprake is van een wereldwijde organisatie van Bandidos, maar dat de Bandidos-leden lokaal en per werelddeel zijn georganiseerd, blijkt ook uit de omstandigheid dat voor bepaalde continenten handboeken bestaan, terwijl er geen wereldwijd, internationaal handboek bestaat en ook niet is gebleken dat de regels uit de bestaande handboeken zijn opgelegd door een overkoepelende wereldwijde organisatie. Europa heeft een eigen president, bestuursleden en kantoor, en contributie wordt op Europees niveau geïnd. De chapters krijgen aanwijzingen vanuit BMC Europe en ook de uitgifte van clubtekens, logo’s en onderscheidingstekens wordt in Europa op Europees niveau gecoördineerd. Al deze omstandigheden vormen aanwijzingen dat BMC Europe een zelfstandige Europese organisatie is en dat de Bandidos-motorclubs lokaal en per werelddeel zijn georganiseerd. (rov. 4.12)

Het OM heeft nog aangevoerd dat BMC Internationaal als corporatie aan te merken is omdat leden van motorclubs over de hele wereld onder de naam Bandidos dezelfde kleding en kleuren dragen, dezelfde slogans gebruiken en zichzelf als wereldwijde motorclub omschrijven. Dit laat zich echter verklaren doordat alle Bandidos-motorclubs dezelfde oorsprong hebben en (daardoor) hetzelfde gedachtegoed aanhangen en gelijksoortige regels hanteren. In zoverre zijn Bandidos-motorclubs wereldwijd gelijksoortig, zijn hun leden wereldwijd herkenbaar en zijn die leden wereldwijd loyaal aan elkaar. Dit is onvoldoende voor de conclusie dat (leden van de) Bandidos-motorclubs wereldwijd als zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optreden. (rov. 4.13)

Het hof overweegt ten overvloede nog dat uit de wetsgeschiedenis niet volgt dat voor het aannemen van een corporatie in de zin van art. 10:122 BW voldoende is dat...