Uitspraak Nº C/13/587228 / HA ZA 15-499. Rechtbank Amsterdam, 2016-04-13

• ECLI: ECLI:NL:RBAMS:2016:2121
• Docket Number: C/13/587228 / HA ZA 15-499
• Date: 13 Abril 2016
• Court: Rechtbank Amsterdam (Neederland)

vonnis

RECHTBANK AMSTERDAM

Afdeling privaatrecht

zaaknummer / rolnummer: C/13/587228 / HA ZA 15-499

Vonnis van 13 april 2016

in de zaak van

de vennootschap naar vreemd recht TERUMO EUROPE N.V.,

gevestigd te Leuven, België,

eiseres,

advocaat mr. A. Knigge te Amsterdam,

tegen

1 de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid AVROTROS,

2. [gedaagde sub 2],

3. [gedaagde sub 3],

allen kantoorhoudende te Hilversum,

gedaagden,

advocaat mr. H.A.J.M. van Kaam te Amsterdam.

Eiseres zal hierna Terumo genoemd worden; gedaagden onderscheidenlijk AVROTROS, [gedaagde sub 2] en [gedaagde sub 3] en gezamenlijk AVROTROS c.s.

1 De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• -

  het tussenvonnis van 14 oktober 2015

• -

  het proces-verbaal van comparitie van 25 februari 2016 met de daarin genoemde stukken

• -

  brief van 5 april 2016 van mr. Knigge met opmerkingen naar aanleiding van het proces-verbaal

• -

  brief van 5 april 2016 van mr. Van Kaam met een reactie op de brief van mr. Knigge.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2 De feiten

2.1.

Terumo is onderdeel van Terumo Corporation, een wereldwijd opererend beursgenoteerd Japans bedrijf, dat medische apparatuur verkoopt. Terumo heeft haar Europese hoofdkantoor in Leuven (België) en haar Europese distributiecentrum in Genk (België).

2.2.

EenVandaag is een op televisie uitgezonden actualiteitenrubriek van AVROTROS. Tot de onderdelen van EenVandaag behoort Dossier: EenVandaag. Daarin worden onderzoekdocumentaires uitgezonden.

2.3.

Op maandag 23 maart 2015 en woensdag 15 april 2015 besteedden Dossier: EenVandaag respectievelijk EenVandaag aandacht aan producten van Terumo. In de eerste uitzending ging de reportage over door Terumo geproduceerde en op de markt gebracht injectienaalden, de tweede uitzending betrof de controle door Terumo’s Europees distributiecentrum van aan Nederlandse ziekenhuizen verkochte stents en hartkatheters. Bij de uitzendingen vervulden [gedaagde sub 3] en [gedaagde sub 2] , beiden werkzaam bij AVROTROS, de rol van redacteur, respectievelijk verslaggever.

De uitzending van 23 maart 2015

2.4.

In de uitzending van 23 maart 2015 ging het, kort samengevat en voor zover van belang, om het volgende.

2.4.1.

Terumo produceert per jaar ongeveer 600 miljoen injectienaalden. Deze naalden bestaan uit twee delen: een plastic aanzetstuk (de hub) en een metalen buisje (de naald of cannula). Deze delen worden met zogenaamde epoxylijm aan elkaar gehecht.

2.4.2.

Het onderwerp van de uitzending van 23 maart 2015 werd bij de start van de uitzending door een zogenaamde voice-over als volgt geïntroduceerd: “Dossier EenVandaag over epoxylijm in miljoenen injectienaalden die op grote schaal in Nederlandse ziekenhuizen en voor vaccinaties worden gebruikt”. In de uitzending trad een als anonieme klokkenluider aangeduide en visueel onherkenbaar gemaakte voormalige freelance medewerker van Terumo op. Een redacteur sprak zijn woorden in. Deze klokkenluider verklaarde onder meer dat in een in de uitzending getoonde dwars doorgeslepen naald van Terumo onverharde epoxylijm zit, dat dit niet zo hoort te zijn en dat kleine stukjes die in de naald zitten kunnen loskomen en in het medicijn kunnen komen. Ook verklaarde hij dat uit onderzoek blijkt dat het om 20 tot 30% van de productie gaat en dat die injectienaalden allemaal in de reguliere verkoop terechtkwamen.

2.4.3.

Door middel van een voice-over werd vervolgens gemeld dat in de Terumonaalden dus onverharde epoxylijm zit en dat wanneer de injectienaald wordt gebruikt, niet alleen het medicijn naar buiten komt, maar ook de lijm. Verder werd gemeld dat van de door Terumo toegepaste epoxylijm Bisfenol A en BADGE deel uitmaken, chemische stoffen die de hormoonhuishouding in het lichaam kunnen beïnvloeden. Medisch deskundigen wezen daarna op het gevaar van deze chemische stoffen voor de volksgezondheid, dat volgens hen bij kinderen nog veel groter is dan bij volwassenen. Ook werd via de voice-over bericht dat uit miljoenen injectienaalden dus een lijm lekt die mogelijk gevaarlijk is voor mensen, dat het jaren kan duren voordat je ziek wordt, maar dat uit onderzoek blijkt dat deze hormoonverstorende stoffen kunnen zorgen voor de ontwikkeling van verschillende soorten kanker en vruchtbaarheidsproblemen.

2.4.4.

De klokkenluider verklaarde voorts dat hij na het ontdekken van de gebreken alarm had geslagen, maar had begrepen dat het al langer speelde, dat Terumo het risico gewoon nam en dat informatie daarover nergens in het kwaliteitssysteem van Terumo is te vinden. Ook zei hij dat Terumo klachten had ontvangen, maar dat dan altijd werd gezegd dat er niets aan de hand was. Om het probleem te ondervangen zou de al ongeveer twintig jaar oude apparatuur moeten worden vervangen, maar dat zou geld kosten, aldus de klokkenluider. Volgens hem werd gesjoemeld met de documentatie en is bij Terumo sprake van “fraude, falsificatie, alles wat niet mag”.

2.4.5.

In de uitzending kwam ook een woordvoerder van Terumo aan het woord. De makers van EenVandaag hadden daartoe een week eerder met Terumo contact opgenomen en onder meer per e-mailbericht van [gedaagde sub 3] van 18 maart 2015 het volgende aan Terumo laten weten:

“Als u onze vier vragen (zie onder) wil beantwoorden voor camera, komen we morgen graag langs.

- Bent u op de hoogte van de lijmproblematiek bij de productie van injectienaalden in uw fabriek?

- Wat heeft u er aan gedaan om dit probleem op te lossen?

- Heeft u melding gedaan van het probleem bij uw klanten?

- Zijn uw notified body en toezichtsorgaan ingelicht over de problemen?”

Als reactie hierop had Terumo een aantal documenten naar EenVandaag gestuurd.

2.4.6.

Het interview tussen de woordvoerder van Terumo enerzijds en [gedaagde sub 2] anderzijds had op 20 maart 2015 in het hoofdkantoor van Terumo plaats. Daarbij waren namens Terumo verder aanwezig [naam 1] (Vice President Manufacturing & Operations), [naam 2] (bedrijfsjurist) en mr. P.L. Tjiam (advocaat van Terumo). Aan het voor de camera opgenomen interview, dat een aantal malen werd onderbroken, ging een voorgesprek vooraf.

2.4.7.

De woordvoerder van Terumo verklaarde in de uitzending dat een kans bestaat dat het residu naar de naald kan lopen en dat de hoeveelheid aan residu die potentieel in de naald kan komen en bijgevolg potentieel in het lichaam ingespoten kan worden, ver beneden de toegelaten waarde ligt die overheden hebben vastgelegd. De woordvoerder verklaarde ook dat in injectienaalden harde stukjes lijm kunnen blijven zitten, maar dat die niet geïnjecteerd worden. Verder worden alle naalden die volledig geblokkeerd zijn, er bij de inspectie uitgehaald. Voorts verklaarde hij dat er geen risico voor de patiënt is en de klanten en de “notified body’s” daarover om die reden niet worden geïnformeerd. Naar aanleiding van de vraag of Terumo volgens de zogenaamde ISO-normen werkt, zei de woordvoerder onder meer: “Ja, absoluut. […]” Ten slotte merkte hij op: “Wij streven er natuurlijk naar dat er niets in de naald kan zitten. Maar met het gekende fenomeen van het residu dat niet volledig uithardt kunnen wij natuurlijk niet vermijden op dit ogenblik dat er absoluut niets in de naald zit.”

2.4.8.

Aan het eind van de uitzending antwoordde prof. dr. J. Klein, hoogleraar Veiligheid in de Zorg aan de TU Delft en anesthesioloog, op door de voice-over gestelde vraag “Een controlesysteem dat totaal niet functioneert waardoor er dagelijks mensen worden geprikt waar lijm uit lekt. Wat moet er nu gebeuren?”, dat het bedrijf de productie moest staken en openheid naar de belanghebbende partijen moest geven en dat bij gerede twijfel alle naalden moesten worden teruggeroepen en niet mochten worden gebruikt.

2.5.

In de periode voor de uitzending had AVROTROS naar aanleiding van haar onderzoek naar de injectienaalden van Terumo contact met de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) opgenomen. Op 15 januari 2015 schreef zij aan de IGZ:

“We willen weten of zin heeft om met jullie in een vroeg stadium informatie te delen. Hoe gaan jullie daarmee om? Als de inspectie direct bepaalde producten uit de handel neemt (en de artsen die wij spreken zeggen dat dit ernstig moet worden overwogen) dan komt onze reportage als mosterd na de maaltijd. Als die kans aanwezig is, dan kunnen wij jullie pas enkele dagen voor uitzending inlichten.”

Nadat de IGZ AVROTROS onder meer op 27 januari 2015 had geschreven dat zij dit in het belang van de patiëntveiligheid direct wilde onderzoeken, liet AVROTROS haar in de nacht van vrijdag 20 maart 2015 weten over welke fabrikant en welk product het ging.

2.6.

Op de dag van en de dagen na de uitzending van 23 maart 2015 besteedden diverse media aandacht aan de door Dossier: EenVandaag over Terumo uitgezonden materie. Daaronder was de eigen radio-uitzending van EenVandaag, die op dezelfde dag in de middag een interview van de presentator van dat programma met [gedaagde sub 2] uitzond. Via Twitter liet EenVandaag aan haar volgers weten:

“Veiligheid injectienaalden merk Terumo in het geding. Experts: ‘Naalden moeten onmiddellijk van de markt worden gehaald’.”

Verder schreef de Volkskrant hierover een artikel onder de kop ‘Injectienaalden van Terumo onveilig wegens lekken lijm’ en begon het nieuwsitem van RTL Nieuws die dag met beelden van een huilende baby die werd ingeënt, in combinatie met een voice-over met onder meer de tekst:

“Het inenten van baby’s tegen bof, mazelen en rode hond, maar ook injecties van patiënten in ziekenhuizen, miljoenen spuiten van het merk Terumo worden jaarlijks in Nederland gebruikt. Gevaarlijk zeggen deskundigen tegen EenVandaag.”

Ook buitenlandse media maakten melding van problemen met de injectienaalden van Terumo.

2.7.

Kort na de uitzending van 23 maart 2015 adviseerde de IGZ...