Besluit van 25 mei 2023 tot wijziging van het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 in verband met het vervallen van de aanspraak van eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs en tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen op het verlaagd wettelijk collegegeld
Besluit van 25 mei 2023 tot wijziging van het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 in verband met het vervallen van de aanspraak van eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs en tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen op het verlaagd wettelijk collegegeld
Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op de voordracht van Onze Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, van 13 februari 2023, nr. WJZ/35558073 (ID14471), directie Wetgeving en Juridische Zaken; Gelet op de artikelen 7.45, vijfde lid, 7.45a, vijfde lid, 7.45b, tweede lid en 7.48, zevende lid, van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek; De Afdeling advisering van de Raad van State gehoord (advies van 29 maart 2023, nr. W05.23.00027/I); Gezien het nader rapport van Onze Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 22 mei 2023, nr. WJZ/37675155 (ID14471), directie Wetgeving en Juridische Zaken; Hebben goedgevonden en verstaan:
Het Uitvoeringbesluit WHW 2008 wordt als volgt gewijzigd:AHoofdstuk 2, afdeling 2, paragraaf 3 vervalt.BNa artikel 7.1b wordt een artikel ingevoegd, luidende:
c Overgangsbepaling verlaagd wettelijk collegegeld voor tweedejaarsstudenten aan een lerarenopleiding.
De artikelen 2.4b, 2.4d, 2.4e en 2.4f, derde en vierde lid, zoals deze luidden op 31 augustus 2024, blijven voor het studiejaar 2024–2025 van toepassing ten aanzien van een student die op 1 september 2023 stond ingeschreven voor een opleiding als bedoeld in artikel 2.4d, eerste lid, onderdeel c, zoals dat luidde op 31 augustus 2024, met dien verstande dat voor de toepassing van artikel 2.4d, eerste lid, de student wordt geacht te voldoen aan de in onderdeel b van dat lid, bedoelde voorwaarde.
Dit besluit treedt in werking met ingang van 1 september 2024.
Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst. ’s-Gravenhage, 25 mei 2023Willem-AlexanderDe Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, R.H. Dijkgraaf
Uitgegeven de vijfde juni 2023 De Minister van Justitie en Veiligheid, D. Yeşilgöz-Zegerius
NOTA VAN TOELICHTING
Algemeen deel
-
Inleiding
Op 1 september 2018 is de Wet verlaagd wettelijk collegegeld1 in werking getreden waarmee een grondslag in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) is geïntroduceerd om groepen aan te wijzen die aanspraak maken op het betalen van een verlaagd bedrag aan collegegeld. In het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 (UWHW 2008) is bepaald dat eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs aanspraak maken op het verlaagd wettelijk collegegeld, evenals tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen. Met onderhavig besluit komt deze aanspraak vanaf het studiejaar 2024–2025 te vervallen.
-
Hoofdlijnen van het besluit
2.1 Aanleiding
Uit de evaluatie van de Wet verlaagd wettelijk collegegeld is gebleken dat de maatregel van het verlagen van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten en tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen2 niet aantoonbaar heeft bijgedragen aan een hogere instroom in het hoger onderwijs en de lerarenopleidingen en een specifieke maatregel – zoals een wijziging in de aanvullende beurs – wellicht effectiever en doelmatiger was geweest.3 In de memorie van toelichting bij het Wetsvoorstel herinvoering basisbeurs hoger onderwijs is reeds aangekondigd dat de aanspraak op het verlaagd wettelijk collegegeld zal komen te vervallen en 170 miljoen van het vrijvallende budget zal worden benut om de basisbeurs te verhogen en de aanvullende beurs te verbreden, zodat meer studenten hiervoor in aanmerking komen.4 De regering acht dat een doelmatigere aanwending van de rijksbijdrage. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de motie-Van der Molen en Van der Laan.5
2.2 Probleembeschrijving
Achtergrond van de maatregel
In 2017 heeft het kabinet besloten om het collegegeld voor eerstejaarsstudenten aan associate degree- en bacheloropleidingen in het hoger onderwijs en tweedejaarsstudenten aan een lerarenopleiding te halveren.6 Hiertoe is met de Wet verlaagd wettelijk collegegeld een grondslag in de WHW geïntroduceerd om bij algemene maatregel van bestuur de omvang van het verlaagd wettelijk collegegeld en de groepen studenten die voor dit verlaagd collegegeldtarief in aanmerking komen vast te stellen, waarbij onderscheid kan worden gemaakt naar opleiding, leerjaar, de wijze waarop een opleiding is ingericht en het instroomcohort.7 Deze maatregel is vervolgens nader uitgewerkt in het UWHW 2008.
Op dit moment komen op grond van het UWHW 2008 de volgende groepen in aanmerking voor het verlaagd wettelijk collegegeld: 1. alle Nederlandse (en EER) eerstejaarsstudenten die een associate degree- opleiding of een bacheloropleiding volgen aan een bekostigde ho-instelling (in voltijd, deeltijd of duaal), met inbegrip van het intensief en kleinschalig onderwijs; en 2. alle Nederlandse (en EER) tweedejaarsstudenten die een associate degree-opleiding, bacheloropleiding of masteropleiding volgen op het gebied van onderwijs aan een bekostigde ho-instelling (in voltijd, deeltijd of duaal).
De maatregel van het verlagen van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten en tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen werd ingevoerd om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs nog verder te verbeteren. De regering verwachtte dat het verlagen van het wettelijk collegegeld voor alle eerstejaarsstudenten weinig effect zou hebben op de aantallen studenten die instromen in het hoger onderwijs en de effecten van de verlaging van het collegegeld dan ook vooral kwalitatief zouden zijn. Wanneer het verlaagd wettelijk collegegeld ervoor zorgt dat het financiële aspect in de beslissing om wel of niet naar het hoger onderwijs te gaan naar de achtergrond verdwijnt, blijft vooral de inhoudelijk gedreven studiekeuze over, waarin aspirant-studenten hun keuze al dan niet door te studeren met name baseren op hun talent en motivatie, aldus de regering. Daarmee zou de toegankelijkheid van het hoger onderwijs verder worden vergroot.8 De specifieke regeling voor studenten aan lerarenopleidingen moest meer studenten aan de lerarenopleidingen aantrekken en ervoor zorgen dat minder studenten aan een lerarenopleiding na het eerste jaar zouden switchen van opleiding. In hoeverre deze maatregel zou kunnen bijdragen aan het bestrijden van de prangende problematiek rondom lerarentekort zou de praktijk moeten uitwijzen, aldus de regering.9
Evaluatie van de maatregel
In de Wet verlaagd wettelijk collegegeld is een evaluatiebepaling opgenomen op basis waarvan deze wet meermaals is geëvalueerd.10 De eerste evaluatie van de ingevoerde maatregel van het halveren van het wettelijk collegegeld vond plaats in 2018. In dit evaluatieonderzoek stonden twee vragen centraal: 1. In hoeverre draagt de halvering van het collegegeld bij aan een verdere vergroting van de toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van het hoger onderwijs?; en 2. In hoeverre leidt een halvering van het collegegeld voor twee jaar bij lerarenopleidingen tot een andere keuze bij aspirant-studenten?11
Uit deze evaluatie kwam naar voren dat de halvering van het collegegeld slechts een beperkte rol lijkt te spelen in de beslissing om al dan niet door te studeren. In totaal gaf 6% van de havo-/vwo-scholieren en 17% van de mbo-studenten aan dat de halvering van het collegegeld een rol heeft gespeeld bij die beslissing. Daarbij kwam uit het onderzoek naar voren dat, hoewel deze resultaten gezien het lage aantal respondenten met voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd, van de studenten die niet op de hoogte waren van de maatregel en besloten hadden om niet te gaan studeren, slechts een klein aantal na bekendwording met de maatregel aangaf alsnog te gaan overwegen om door te studeren.12 Al met al concludeerde de onderzoekers dan ook dat de aantrekkelijkheid van het onderwijs vooralsnog niet enorm lijkt toe te nemen door de halvering van het collegegeld. Voor zover de toegankelijkheid van het hoger onderwijs wel wordt vergroot door de halvering van het collegegeld, lijkt dit, volgens studenten zelf, met name te gelden voor studenten en scholieren met een niet-westerse migratieachtergrond en mbo-studenten waarvan ouders het financieel minder goed hebben.13 Wat betreft de tweede onderzoeksvraag bleek het aantal respondenten te beperkt te zijn om een eenduidige conclusie te kunnen trekken. De onderzoekers concludeerde echter voorzichtig dat deze maatregel geen effect op mbo-studenten heeft gehad. Als mogelijke reden hiervoor werd genoemd dat de groep die kiest voor een lerarenopleiding minder vaak redeneert vanuit financiële overwegingen.14 De regering heeft in reactie op deze evaluatie toegezegd om jaarlijks in de Monitor beleidsmaatregelen te rapporteren over de effecten van de halvering van het collegegeld.15
In september 2019 is de jaarlijkse Monitor beleidsmaatregelen hoger onderwijs 2018–2019 gepubliceerd.16 Deze monitor heeft als doel om ontwikkelingen op het gebied van instroom, doorstroom, studiekeuze, studiegedrag en studiefinanciering in kaart te brengen. Om na te gaan of er gevolgen van de halvering van het collegegeld zichtbaar zijn in de instroom van nieuwe studenten, zijn voor dit rapport de instroomcijfers geanalyseerd voor de associate degrees en bacheloropleidingen in het algemeen en voor de lerarenopleidingen in het bijzonder. Conclusie was dat over het algemeen de instroom bij associate degrees en bacheloropleidingen in 2018–2019 weliswaar was toegenomen, maar minder sterk dan in het jaar daarvoor. Met andere woorden, de instroom groeit het laatste jaar minder hard in plaats van harder (zowel bij de opleidingen met één als met twee jaar collegegeldhalvering), aldus de onderzoekers. Enkel bij de pabo was een stijging zichtbaar in de instroom. Volgens de onderzoekers gaven...
Om verder te lezen
PROBEER HET UIT