Uitspraak Nº 200.274.643. Gerechtshof Den Haag, 2022-10-11
| ECLI | ECLI:NL:GHDHA:2022:1983 |
| Docket Number | 200.274.643 |
| Date | 11 Octubre 2022 |
| Court | Gerechtshof Den Haag (Nederland) |
afdeling civiel recht
zaaknummer: 200.274.643/03
zaaknummer Hoge Raad der Nederlanden: 18/01151
zaaknummer gerechtshof Amsterdam: 200.186.926/01
zaaknummer rechtbank Amsterdam: C/13/547469/HA ZA 13-831
arrest van 11 oktober 2022
in de zaak van
ABN AMRO BANK N.V.,
gevestigd te Amsterdam,
appellante in het principaal appel, geïntimeerde in het voorwaardelijk incidenteel appel,
hierna: ABN AMRO,
advocaat: mr. F.E. Vermeulen te Amsterdam,
tegen
STICHTING SDB,
gevestigd te Groningen,
geïntimeerde in het principaal appel, appellante in het voorwaardelijk incidenteel appel,
hierna: SDB,
advocaat: mr. J.M.M. Menu te Tilburg.
Deze procedure betreft een collectieve actie (305a-procedure) van SDB die opkomt voor de belangen van een groep consumenten die tussen 2005 en 2009 zogenaamde Euribor-hypotheken hebben afgesloten bij ABN AMRO en Fortis, dat later door ABN AMRO is overgenomen. De door de consumenten over de leningen te betalen rente bestond uit het variabele Euribor rentetarief plus een opslag. In de leningdocumentatie voor de Euribor-hypotheken heeft ABN AMRO bedingen opgenomen op grond waarvan zij eenzijdig de opslag kan wijzigen. Op grond van die wijzigingsbedingen heeft ABN AMRO in 2009 en 2012 de aan klanten in rekening gebrachte opslag verhoogd met achtereenvolgens 0,5% en 1,0%. SDB vindt dat dat niet had gemogen en wil dat de wijzigingsbedingen worden vernietigd en dat wat er aan verhoogde opslag is betaald wordt terugbetaald.
Voor het verloop van het geding tot en met het arrest van de Hoge Raad van 22 november 2019 (ECLI:NL:HR:2019:1830), gewezen tussen ABN AMRO als eiseres tot cassatie, verweerster in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep, en SDB en Stichting Euribar als verweersters in cassatie, eiseressen in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep, verwijst het hof naar dat arrest (verder: het verwijzingsarrest). Bij het verwijzingsarrest heeft de Hoge Raad het arrest van het gerechtshof Amsterdam van 19 december 2017 (ECLI:GHAMS:2017:5248) vernietigd en het geding ter verdere behandeling en beslissing naar dit hof verwezen. Tussen ABN AMRO en Stichting Euribar is een schikking overeengekomen. Bij exploot van 14 februari 2020 heeft SDB ABN AMRO opgeroepen voor dit hof om voort te procederen. SDB heeft een memorie na verwijzing genomen, waarop ABN AMRO heeft gereageerd bij antwoordmemorie na verwijzing. Vervolgens hebben partijen op 9 november 2021 de zaak doen bepleiten door hun advocaten. Die deden dat aan de hand van overgelegde pleitnotities. Van de mondelinge behandeling is een proces-verbaal opgemaakt. Ten slotte is een datum voor arrest bepaald.
Het hof gaat uit van de feiten zoals opgenomen door het gerechtshof Amsterdam in zijn arrest van 19 december 2017, welke tussen partijen niet in geschil zijn. Deze luiden, voor zover hier relevant, als volgt.
SDB is opgericht op 14 mei 2012. Zij heeft onder meer tot doel het behartigen van belangen van natuurlijke personen die een hypothecaire geldlening zijn aangegaan, bijvoorbeeld door het voeren van collectieve acties ten behoeve van deze personen. Bij SDB hebben zich inmiddels meer dan 500 personen aangesloten.
In de periode van februari 2005 tot medio 2009 heeft ABN AMRO aan verschillende particuliere klanten ter financiering van een eigen woning hypothecaire geldleningen verstrekt, met een rentevaste periode van één maand en tegen een rente waarvan de hoogte is gekoppeld aan het 1-maands Euribor tarief vermeerderd met een opslag (hierna: Euribor-hypotheek). In de periode van mei 2005 tot en met februari 2009 heeft ook Fortis Bank (Nederland) N.V. (hierna: Fortis) aan particuliere klanten Euribor-hypotheken aangeboden.
Euribor staat voor Euro Interbank Offered Rate. Dat is het rentetarief waartegen banken die tot het Euribor-panel behoren, leningen - gedenomineerd in euro’s en met een bepaalde looptijd - aanbieden aan andere tot dat panel behorende banken. Het 1-maands Euribor tarief is sinds het najaar van 2008 tot eind 2021 vooral gedaald.
De Euribor-hypotheken werden aangeboden met behulp van grotendeels gestandaardiseerde documentatie. Deze bestaat uit een meestal door de klant voor akkoord te ondertekenen acceptatiebrief of offerte, waarin wordt verwezen naar toepasselijke algemene voorwaarden en/of naar een bijlage met aanvullende voorwaarden. Hierna, in 3.10 - 3.19, is een aantal kenmerken van binnen ABN AMRO en Fortis gebruikte standaard-documentatie beschreven. Zoals daar nader is uiteengezet, bevat de leningdocumentatie een bepaling die inhoudt dat de bank de bovenop het Euribor tarief in rekening gebrachte opslag dan wel het rentepercentage gedurende de looptijd kan wijzigen. Klanten met een Euribor-hypotheek van ABN AMRO en Fortis (hierna: de leningnemers) waren steeds bevoegd deze boetevrij af te lossen.
In 2006 en 2007 bevatte de website van ABN AMRO onder meer de volgende informatie over Euribor-hypotheken:
“Nu ook Euribor rente mogelijk
De Euribor [..] is een variabel rentepercentage dat wordt vastgesteld door de Europese Centrale Bank. Deze rentevariant volgt de marktontwikkelingen en kan maandelijks wijzigen. Sinds 1 juni 2005 kunt u voor uw aflossingsvrije hypotheek vanaf EUR 100.000,- kiezen voor het 1 maands Euribor tarief. De basisrente wordt verhoogd met een opslag. Deze opslagen zijn: 0,5% voor NHG-hypotheken [nationale hypotheek garantie, hof], 0,7% voor standaard-hypotheken (tot 75 % van de executiewaarde) en 1,0% voor top-hypotheken (tot 125 % van de executiewaarde) en vormen samen met de gepubliceerde Euribor het tarief.”
In de periode daarna tot eind april 2009 was op die website, voor zover van belang, het volgende vermeld over Euribor-hypotheken:
“U kunt kiezen uit de volgende rente varianten:
• Variabele rente [...]
• Euribor variabele rente: het rentepercentage is gebaseerd op het 1 maands Euribor [...] tarief, vermeerderd met een opslagpercentage.
De hoogte van de opslag wordt individueel vastgesteld. [...] In principe wijzigt deze rente elke maand. [...]
• Vaste rente [...]”
ABN AMRO heeft per 1 februari 2009 de in 3.3 bedoelde opslag op het Euribor tarief (hierna: de opslag) met 0,5% verhoogd. Leningnemers die bij haar een Euribor-hypotheek hadden afgesloten, zijn hierover bij brief van 26 januari 2009 als volgt geïnformeerd:
“Voor de financiering van uw woning hebt u bij ons een hypotheek afgesloten. De rente op deze hypotheek is (voor een deel) gebaseerd op het Euribor-rentetarief.
[...] Het tarief dat wij maandelijks aan u berekenen stellen wij vast op de één na laatste werkdag van de maand. Dit is dan uw Euribor-rentetarief voor de volgende maand.
Daarnaast brengen wij u een opslag - van momenteel 0,5% - en een risico-opslag in rekening. De hoogte van de risico-opslag is afhankelijk van de hoogte van het hypotheekbedrag ten opzichte van de waarde van uw woning.
De opslag wordt verhoogd
De opslag kan worden gewijzigd als de ontwikkelingen op de financiële markt hiertoe aanleiding geven. Helaas is van dergelijke ontwikkelingen al enige tijd sprake. Daarom zijn wij genoodzaakt de opslag van 0,5% met ingang van 1 februari 2009 met 0,5% te verhogen naar 1%.
Als u door deze verhoging geen gebruik meer wilt maken van het Euribor-rentetarief, dan kunt u uw hypotheek met dit rentetarief kosteloos oversluiten naar een andere rentevorm. [...]”
Per 1 juli 2010 is Fortis gefuseerd met ABN AMRO. Alle rechten en verplichtingen uit hoofde van de door Fortis verstrekte Euribor-hypotheken zijn daarbij onder algemene titel overgegaan op ABN AMRO.
Met ingang van juni 2012 heeft ABN AMRO de opslag opnieuw − ditmaal met 1,0% − verhoogd. Bij brief van 24 april 2012 heeft ABN AMRO de leningnemers hiervan op de hoogte gesteld. Die brief houdt, voor zover van belang, het volgende in:
“U heeft een hypotheek bij ABN AMRO. Een of meer leningdelen van uw hypotheek zijn gebaseerd op het 1 -maands Euribor rentetarief. Boven op het Euribor rentetarief betaalt u [...] een opslag voor onze kosten. Vanaf juni 2012 gaat u 1% meer opslag betalen. [...]
Waarom verhogen wij de opslag?
Wij vinden het belangrijk dat onze klanten een eerlijke rente betalen voor hun hypotheek. En dat wij open zijn over onze rente. Om u geld te kunnen lenen voor uw hypotheek, lenen wij zelf geld. Wij proberen dit zo goedkoop mogelijk te doen, zodat ook u zo min mogelijk betaalt. Doordat de economie de laatste jaren sterk veranderd is, is het voor ons al langere tijd duurder om geld te lenen. Onze kosten zijn hierdoor al langere tijd hoger dan de opslag die u betaalt. Omdat wij niet verwachten dat deze kosten snel lager worden, zijn wij genoodzaakt om de opslag te verhogen. Dit mogen wij doen volgens de voorwaarden van uw hypotheek. [...]
Wij kunnen ons voorstellen dat de verhoging van de opslag voor u een reden is om uw hypotheek nog eens goed te bespreken met uw adviseur. Neem dan contact op met uw adviseur voor een persoonlijk advies. [...]”
Varianten van leningdocumentatie Euribor-hypotheken
Op basis van het procesdossier kunnen de volgende typen leningdocumentatie worden onderscheiden.
a) standaarddocumentatie Fortis voor nieuwe Euribor-hypotheken
Voor het afsluiten van nieuwe Euribor-hypotheken maakte Fortis gebruik van een standaardofferte waarin, in aanvulling op het toepasselijke rentepercentage, onder meer was vermeld:
“[...] Het rentepercentage zal vast zijn gedurende 1 maand en is gebaseerd op het op dit moment geldende 1-maands euribortarief vermeerderd met een vaste opslag van 0,75% per jaar. [...]”
Eind oktober 2012 heeft ABN AMRO ten aanzien van deze categorie Euribor-hypotheken besloten de verhogingen van de opslag terug te draaien. In een brief aan...
Om verder te lezen
PROBEER HET UIT